Sinds 11 juni 2002 volgt België het voorbeeld van andere landen zoals Zweden en Frankrijk door de invoering van de wet betreffende de bescherming van de werknemers tegen geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk. In 2003 ontving de externe dienst voor preventie en bescherming Arista in het kader van deze wetgeving 389 klachten. Slechts 25% van die klachten evolueerde naar de ‘formele fase’. Dat betekent, geteld volgens het aantal werknemers waarvoor Arista diensten levert, dat minder dan 1% een ‘formele’ en dus met redenen omklede klacht heeft ingediend voor pestgedrag. Bij de kleine ondernemingen is dat aantal zelfs nog veel lager. Van de 7090 ondernemingen met minder dan 50 werknemers waarvoor Arista bevoegd is, deed slechts 0,03% van de werknemers een beroep op de psycholoog-preventieadviseur.
Dat zijn heel andere cijfers dan de hoogst alarmerende 10% Belgische werknemers die, volgens cijfers van andere studies, zeggen het slachtoffer te zijn van pestgedrag. Al voegt Arista er meteen aan toe dat een groot aantal klachten intern door de vertrouwenspersonen werd behandeld en daardoor uit hun statistieken bleven.
Bijna twee jaar na de inwerkingtreding van de Pestwet is er nog weinig informatie verschenen over de impact van deze wet en het effect op de behandelde klachten. In dit kader onderzocht het departement psychosociale aspecten van Arista, in samenwerking met Anne-Laure Delvaux van de dienst van professor Jean-François Leroy van de Universiteit van Luik, de Franstalige formele klachten (50% van het totale aantal formele klachten) die al werden behandeld. De eerste belangrijkste conclusies?
De klagers zijn voor het merendeel jonge vrouwen (71%). In 44% van de gevallen is het slachtoffer jonger dan 35 jaar, 72% is jonger dan 45 jaar. Het pesten begint meestal kort na het in dienst treden in de onderneming: 53% van de klagers heeft minder dan vijf jaar anciënniteit. De bedienden zijn het meest vertegenwoordigd met 59% tegenover 26% arbeiders, 9% kaderleden en 6% bedrijfsleiders. Een zeer grote meerderheid heeft een contract van onbepaalde duur (85% tegenover 11% met een contract van bepaalde duur en 4% uitzendkrachten) en werkt voltijds (83% tegenover 17% deeltijds).
De vermoedelijke pester gaat meestal geïsoleerd te werk. In 25% van de gevallen gaat het over ‘collectief pestgedrag’. De vermoedelijke daders zijn meestal mannen (55% tegenover 32% vrouwen en in 13% van de gevallen zijn ze van beide geslachten). In 70% van de gevallen gaat het om pestgedrag van een meerdere tegenover een ondergeschikte, terwijl in slechts 2% van de gevallen het pestgedrag van een ondergeschikte tegenover zijn baas betreft. De andere klachten betreffen personen van hetzelfde hiërarchische niveau.
Alle behandelde gevallen gaan over pestgedrag binnen de onderneming, alhoewel de wet ook van toepassing is op pestgedrag buiten de onderneming. Van de betrokken ondernemingen zijn 59% overheidsinstellingen en 41% behoort tot de privé-sector.
Wat vooral opvalt, zijn de resultaten van de afhandeling van de klachten. Hoewel de wet bepaalt dat de werkgever de arbeidsrelatie met de werknemer die een formele klacht heeft ingediend, niet kan beëindigen, merken we toch dat 30% van de werknemers uiteindelijk wordt ontslagen. Dit kan verklaard worden door het feit dat een aantal werknemers klacht indient, omdat ze weten dat ze zullen worden ontslagen. Anderen verkiezen zelf om te worden ontslagen of worden ontslagen om andere redenen dan de klacht. Tot slot laten een aantal werkgevers de beoordeling over aan de rechtbank. We vermelden hier nog dat 6% van de werknemers werd overgeplaatst en dat bij 8% van de formele klachten, de werknemer heeft beslist de onderneming te verlaten.
