Zoals aangekondigd in deze rubriek op 7 november 2016 (‘Binnenkort omzetting van de Handhavingsrichtlijn in Belgisch recht?’), werd de Handhavingsrichtlijn (Richtlijn 2014/67/EU) ondertussen omgezet in onze rechtsorde. Een bijzonder luik van bepalingen had betrekking op een nieuw systeem van hoofdelijke aansprakelijkheid in de bouwsector voor de rechtstreekse contractant. In dit artikel gaan we dieper in op de nieuwe regeling.

De Handhavingsrichtlijn biedt de lidstaten de mogelijkheid om systemen van aansprakelijkheid voor loonschulden te voorzien bij onderaanneming. In deze systemen kan de opdrachtgever of aannemer in een keten van onderaanneming aansprakelijk gesteld worden voor loonschulden van zijn (onder)aannemer in geval van detachering. In het bijzonder werden activiteiten in de bouwsector beoogd.

De richtlijn voorzag dat dergelijke regelingen ook van toepassing moeten zijn op ‘nationale’ situaties (buiten het geval van detachering). Met de wet van 11 december 2016 houdende diverse bepalingen inzake detachering van werknemers (Belgisch Staatsblad van 20 december 2016), werden een aantal wijzigingen doorgevoerd in de Loonbeschermingswet (wet van 12 april 1965). Er werd een derde systeem van hoofdelijke aansprakelijkheid ingevoerd dat betrekking heeft op loonschulden bij de rechtstreekse contractant in keten van onderaanneming in de bouwsector.

Over welke werken gaat het?

De wetgever omschrijft duidelijk welke werken en diensten worden beoogd en onder de toepassing van dit nieuwe aansprakelijkheidssysteem vallen. Het betreft de activiteiten en diensten die vermeld zijn in het koninklijk besluit dat de bevoegdheid bepaalt van het paritair comité voor het bouwbedrijf, alsook ‘werken in onroerende staat’ binnen het paritair comité voor de metaal-, machine- en elektrische bouw, het paritair comité voor de schoonmaak, het paritair comité voor de stoffering en houtbewerking en het paritair subcomité voor de elektriciens.

Hoe zit de aansprakelijkheidsregeling in elkaar?

Wanneer een (onder)aannemer in gebreke blijft om de lonen van zijn personeel te betalen, wordt de opdrachtgever of rechtstreekse (onder)aannemer hoofdelijk aansprakelijk voor de betaling van de lonen van het personeel van de (onder)aannemer, die overeenstemmen met de arbeidsprestaties die voor de opdrachtgever of rechtstreekse (onder)aannemer werden verricht. Het nieuwe aansprakelijkheidssysteem heeft dus uitsluitend betrekking op de rechtstreekse contractant.

De hoofdelijk aansprakelijke kan aan de aansprakelijkheid ontkomen wanneer de aannemingsovereenkomst die tussen de opdrachtgever en de aannemer of de aannemer en zijn rechtstreekse onderaannemer werd gesloten, een aantal vermeldingen bevat. Zo is de opdrachtgever of (onder)aannemer niet aansprakelijk wanneer de overeenkomst melding maakt van:

■ De internetsite van de FOD WASO waarin de inlichtingen betreffende het verschuldigd loon zijn opgenomen.
■ De aannemer van genoemde opdrachtgever/(onder)aannemer bevestigt dat hij het verschuldigd loon aan zijn werknemers zal betalen.

Er werd ons bevestigd door de FOD dat de betreffende website die moet worden vermeld in de overeenkomst de volgende is: https://www.minimumlonen.be.

Let wel, het louter opnemen van de voorgaande informatie in de aannemingsovereenkomst volstaat niet om in elk geval te ontkomen aan de aansprakelijkheid. De opdrachtgever of aannemer wordt immers opnieuw aansprakelijk vanaf het ogenblik dat hij weet dat zijn rechtstreekse (onder)aannemer de verplichtingen inzake betaling van lonen niet naleeft (bijvoorbeeld na kennisgeving door de sociale inspectie).

In dat geval wordt de hoofdelijk aansprakelijke aansprakelijk voor de lonen die overeenstemmen met de arbeidsprestaties die de betrokken werknemer in zijn voordeel heeft verricht vanaf het verstrijken van een termijn van 14 werkdagen na de kennisname dat de rechtstreekse (onder)aannemer de lonen niet betaalt. Tijdens deze 14 werkdagen heeft de hoofdelijk aansprakelijke de tijd om passende actie te ondernemen (bijvoorbeeld zijn aannemer aanmanen om de lonen te betalen en daarvan het bewijs te leveren of de overeenkomst te schorsen of te beëindigen).

De nieuwe aansprakelijkheidsregeling is evenwel niet van toepassing op de opdrachtgever-natuurlijke persoon die activiteiten in de bouwsector uitsluitend voor privédoeleinden laat uitvoeren.

Blijven andere systemen van hoofdelijke aansprakelijkheid bestaan?

Het nieuwe systeem zal bestaan naast de reeds bestaande systemen van hoofdelijke aansprakelijkheid voor loonschulden. Zo blijft de ‘algemene regeling’ die van toepassing is een aantal risicosectoren (onder meer de vleesverwerkende sector, de bouwsector, de bewakingssector en de schoonmaaksector) behouden, behalve voor wat de rechtstreekse contractant in de bouwsector betreft. Ook het bestaande systeem van hoofdelijke aansprakelijkheid (van toepassing in alle sectoren) voor verschuldigd loon van illegaal verblijvende derdelanders blijft onverkort van toepassing.

Wat nu doen?

Aannemingsovereenkomsten die worden gesloten in de bouwsector, zullen een aantal nieuwe vermeldingen moeten bevatten. We raden aan om dergelijke overeenkomsten met buitenlandse én met binnenlandse (onder)aannemers te herzien in functie van de gewijzigde wetgeving.

Auteur: Dries Faingnaert (advocaat Claeys & Engels)