Uit een rondvraag van Acerta blijkt dat bijna twee derde van de werkgevers (een deel van) zijn werknemers de kans geeft zelf de werktijd te bepalen. Nog eens 62 procent vindt het prima wanneer een werknemer de ene week meer en de andere week minder werkt. Dat mag dan op het eerste gezicht veel lijken, het betekent ook dat een derde van de werkgevers daar níet mee akkoord gaat.
Ook verontrustend in de studie: bij de evaluatie van arbeiders focust 17 procent van de werkgevers op aanwezigheid – meestal via een prikklok – en niet op kwantiteit (heeft de medewerker voldoende werk verricht?) en kwaliteit (heeft de medewerker zijn werk goed gedaan?). Bij bedienden is dat 14 procent, bij kaderleden ongeveer 10 procent. Er heerst in onze organisaties dus nog steeds een sterke ‘presenteïsme-cultuur’.
Traject op maat
Dat werknemers het niet belangrijk zouden vinden om inspraak te krijgen in de werktijd – zoals de helft van de werkgevers in de enquête suggereert – strookt allerminst met wat wetenschappelijk onderzoek vertelt. Werknemers appreciëren het net heel sterk wanneer hun werkgever autonomie geeft. Om werknemers op dat terrein aan het stuur te zetten, is een traject op maat nodig.
Eerst en vooral zal de werkgever zijn eigen ideeën over werktijd moeten loslaten. Niet iedereen moet op hetzelfde uur op het werk aanwezig zijn. Niet iedereen moet een middagpauze van een uur nemen. Daarnaast is het belangrijk dat werktijd de twee andere aspecten uit de zelfdeterminatietheorie – verbondenheid en competentie – niet in de weg staat. Als een werknemer laat weten dat hij zijn werk graag ’s nachts uitvoert, dan heeft de HR-verantwoordelijke redenen om dat te weigeren. Door ’s nachts te werken, zal de medewerker immers ‘gedeconnecteerd’ geraken van het team. Omdat hij niet met zijn collega’s kan overleggen, zal hij ook zijn competenties niet meer verder ontwikkelen. Voorts moet HR ermee rekening houden dat niet iedereen helemaal vrij over zijn werkuren wil beslissen. Net als bij het cafetariaplan moeten werknemers de kans krijgen om hun regeling te herzien op het moment dat daaraan behoefte is.
Cultuurverandering
Werknemers zelf over hun werktijd laten beslissen, is juridisch gezien geen ingewikkelde kwestie. Zelfs nu het Europees Hof van Justitie in een zaak de lidstaten verplicht heeft om een systeem op te zetten dat de dagelijkse arbeidstijd registreert, zijn er voldoende mogelijkheden om werknemers autonomie te geven.
Een cultuurverandering realiseren zal dan weer een veel grotere uitdaging zijn. Hoe vaak gebeurt het immers niet dat collega’s en – vooral – leidinggevenden vreemd opkijken wanneer een medewerker om 16 uur naar huis gaat? Die reflex zullen werkgevers er in elk geval uit moeten krijgen, als ze medewerkers meer flexibele werktijden willen bieden.
De auteur, Sarah De Groof, is Senior Consultant bij Acerta Consult. Zij schreef deze bijdrage als lid van de adviesraad van HR Square.
