In 2024 heeft het Vlaams Gewest – naar aanleiding van enkele recente dossiers – de toepasselijke bepalingen inzake ketenaansprakelijkheid aangescherpt. De nieuwe regeling bepaalde dat (intermediaire) aannemers (in alle sectoren) vanaf 1 januari 2025 verplicht zouden zijn om bijkomende gegevens en documenten met betrekking tot de tewerkstelling van buitenlandse werknemers en zelfstandigen op te vragen bij hun rechtstreekse onderaannemers. De inwerkingtreding van deze bepalingen is echter uitgesteld tot 1 januari 2026 en het toepassingsgebied zou ook nog beperkt worden.
De wetgever heeft door de invoering van een aantal aansprakelijkheidsmechanismen bij onderaanneming willen vermijden dat bij de uitbesteding van werkzaamheden ook het risico op de tewerkstelling van illegale derdelanders eenvoudig en volledig zou worden ge-externaliseerd. Het Vlaams Gewest heeft deze mechanismen nog verstrengd in 2024.
Deze strafbaarheidsstelling bij (onder)aanneming verschilt van situatie tot situatie in functie van de betrokken economische factoren en de aan- of afwezigheid van een keten van onderaannemers. Er moet hierbij een onderscheid worden gemaakt tussen de aansprakelijkheid van de (intermediaire) aannemer en de aansprakelijkheid van de hoofdaannemer of intermediaire aannemer in het kader van onderaanneming.
1 Aansprakelijkheid (intermediaire) aannemer voor rechtstreekse onderaannemer
De nieuwe regelgeving heeft de zorgvuldigheidsplicht van de (intermediaire) aannemer (voor alle sectoren) uitgebreid. Concreet wil dit zeggen dat de (intermediaire) aannemer zich enkel zou kunnen beschermen tegen aansprakelijkheid indien hij, naast een schriftelijke verklaring te bekomen van de onderaannemer dat hij geen illegale derdelanders tewerkstelt of zal tewerkstellen, ook “gepaste zorgvuldigheid” aan de dag zou leggen om te voorkomen dat de onderaannemer illegale derdelanders tewerkstelt. Om te voldoen aan deze zorgvuldigheidsplicht, moeten de volgende documenten worden opgevraagd bij de rechtstreekse onderaannemer:
- identificatie- en contactgegevens van de rechtstreekse onderaannemer;
- persoonlijke gegevens, gegevens over de verblijfsrechtelijke situatie en de gegevens over de tewerkstelling van de buitenlandse werknemers en zelfstandigen tewerkgesteld bij de rechtstreekse onderaannemer. De Vlaamse regering heeft een Besluit uitgevaardigd betreffende de concrete gegevens die moeten worden aangebracht. Dit Besluit van de Vlaamse regering bepaalt dat bepaalde documenten zullen kunnen worden geraadpleegd via een online applicatie.
Indien blijkt dat deze gegevens inzake de tewerkstelling van buitenlandse werknemers of zelfstandigen niet aanwezig zijn bij de onderaannemer, dan moet de (intermediaire) aannemer verzoeken om deze alsnog in orde te brengen. Indien de onderaannemer niet ingaat op dit verzoek, dan moet de sociale inspectie worden ingelicht.
Deze bescherming vervalt indien de (intermediaire) aannemer voorafgaand aan de inbreuk op de hoogte was dat de onderaannemer illegale derdelanders tewerkstelt. De sociale inspectie kan dit bewijzen met alle mogelijke bewijsmiddelen. Dit betreft een verduidelijking ten opzichte van de oude wetgeving om te
benadrukken dat de (intermediaire) aannemer niet enkel door middel van een kennisgeving door de sociale inspectie op de hoogte kan worden gesteld, maar ook door andere bewijsmiddelen.
2 Aansprakelijkheid hoofdaannemer of intermediaire aannemer in het kader van onderaanneming
Een hoofdaannemer of intermediaire aannemer kan in het kader van onderaanneming (ketenaansprakelijkheid) enkel aansprakelijk worden gesteld indien hij voorafgaand aan de inbreuk op de hoogte was dat de (onder)aannemer illegale derdelanders tewerkstelt. De nieuwe regelgeving voorziet eveneens de verduidelijking dat het bewijs van voorafgaande kennisname met alle mogelijke bewijsmiddelen kan worden aangetoond door de sociale inspectie.
3 Sanctie
Ingeval van een inbreuk op deze bepalingen geldt een gevangenisstraf van zes maanden tot drie jaar (voor rechtspersonen een geldboete van 24.000 tot 576.000 EUR) en/of een strafrechtelijke geldboete van 4.800 tot 56.000 EUR of een administratieve geldboete van 2.400 tot 28.000 EUR (te vermenigvuldigen met het aantal betrokken werknemers met een maximum van 100).
4 Uitstel naar 1 januari 2026
Uit een analyse is gebleken dat een aanpassing van het toepassingsgebied van de nieuwe wetgeving nodig is. Deze aangescherpte bepalingen inzake ketenaansprakelijkheid zouden namelijk een belemmering van het vrij verkeer van diensten vormen indien zij op alle sectoren van toepassing zouden zijn. Er werd dan ook besloten om een aantal risicosectoren te bepalen in een nieuw besluit (dat mettertijd aangepast zou kunnen worden), waarop deze nieuwe maatregelen van toepassing zouden zijn. Alle andere sectoren zouden onder de oude regelgeving blijven vallen. Bovendien is het ook zo dat de online applicatie, waarmee bepaalde documenten zouden kunnen worden geraadpleegd, momenteel nog niet operationeel is.
Deze elementen maakten de datum van inwerkingtreding van 1 januari 2025 niet langer haalbaar. De inwerkingtreding van deze bepalingen wordt daarom uitgesteld tot 1 januari 2026.
Ester Vets
Advocaat
