Laagopgeleiden getroffen
Er is onderzocht wat anderhalf jaar later (najaar 2008) hun positie was in het vervolgonderwijs en/of op de arbeidsmarkt. Bij de jongeren die geen startkwalificatie (basisdiploma) behaalden, zijn de gevolgen van de crisis al flink merkbaar: bij schoolverlaters van het VMBO (Voorbereidend Middelbaar Beroepsonderwijs,) is de werkloosheid gestegen van 6 procent naar 9 procent en bij MBO-BOL niveau 1 (assistent beroepsboefenaar) van 10 procent naar 16 procent. Bij de overige schooltypen zien de Nederlandse wetenschappers nog geen stijging van de werkloosheid. Daarbij moet echter bedacht worden dat deze jongeren net voor het uitbreken van de crisis de arbeidsmarkt hebben betreden.
Crisis heeft kortetermijneffect
Het rapport besteedt ook aandacht aan eerdere cohorten, met name de schoolverlaters die tijdens de crisis van de jaren 1980 op de arbeidsmarkt kwamen. Van deze groep is de positie twintig jaar later opnieuw bekeken en vergeleken met eerdere en latere cohorten. Op dat moment blijkt er geen verschil te zijn in werkloosheid of niveau van de baan. Wel valt op dat jongeren die in tijden van crisis hun eerste baan vinden ook na twintig jaar wat achterlopen in salaris. Gebleken is dat een crisis vooral op de korte termijn nadelige gevolgen heeft. Na vijf tot tien jaar verdwijnt de nadelige invloed op de baankansen en resteert alleen een klein effect op het salaris.
Crisis beïnvloedt studiekeuze en leerarbeidsplaatsen
Verder laat het ROA-rapport zien dat een crisis leidt tot een verschuiving in de keuze van een vervolgopleiding. Minder jongeren kiezen dan voor een technische opleiding, omdat juist deze opleidingen uitmonden in conjunctuurgevoelige sectoren (zoals de auto-industrie en de bouw). Dit betekent dat het structurele tekort aan vaktechnici dat nu al bestaat, na de recessie nog zal toenemen.
Ook de instroom in de MBO BBL (beroepsbegeleidende leerweg, een combinatie van werken en leren waarbij de jongere in dienst is van een erkend leerbedrijf) is sterk conjunctuurgevoelig. In tijden van crisis zijn er minder leerarbeidsplaatsen en worden jongeren gedwongen uit te wijken naar een opleiding in de MBO BOL (beroepsopleidende leerweg, voltijds onderwijs met een stageperiode, dus met meer school dan praktijk). De onderzoekers waarschuwen dat dit kan leiden tot motivatieproblemen en het voortijdig verlaten van de opleiding. En voor voortijdige schoolverlaters (dus laaggeschoold) zijn de kansen op de arbeidsmarkt vervolgens erg klein. Het is dus van groot belang dat er ook in tijden van crisis voldoende leerarbeidsplaatsen beschikbaar zijn.
Hoger onderwijs moet voorbereiden op werk
Het laatste hoofdstuk van het rapport geeft antwoord op de vraag: Hoe kunnen studenten het beste voorbereid worden op een recessie? Dit werd uitsluitend onderzocht voor hoger onderwijs (hogescholen en universiteiten), omdat vergelijkbare cijfers voor andere onderwijsvormen ontbreken. Het blijkt dat opleidingen op universiteiten en hogescholen die goede voorlichting geven over mogelijkheden op de arbeidsmarkt het beter doen dan opleidingen die dit niet doen. Ook stages en relevante werkervaring blijken goede voorspellers te zijn voor een succesvolle transitie op de arbeidsmarkt. Bovendien hebben goede cijfers ook invloed op het succes op de arbeidsmarkt: excellentie loont.
