Over de periode 2013-2016 is er inderdaad een licht negatief verband tussen de groei van het aantal mensen die een bepaalde job uitoefent en de automatiseringskans van de betreffende job. Zo doet de banengroei van een job met een hoge automatiseringskans, zoals accountants, het minder goed dan een job met een lage automatiseringskans, zoals maatschappelijk werkers.

Ook al zal deze ontwikkeling sommigen wat angst inboezemen, toch leidt dit niet noodzakelijk tot hogere werkloosheid, want technologische verandering creëert ook nieuwe types jobs. Bovendien kunnen mensen zich wapenen tegen automatisering met behulp van de juiste opleiding en door open te staan voor verandering. Maar ook inzetten op sociale vaardigheden op het werk, zoals communicatie en teamwerk, blijkt een winnende strategie.

Laten we er sowieso geen William Lee-zaak van maken (daar is het overigens toch al te laat voor). William Lee toonde in 1589 met trots zijn uitvinding van een weefgetouw aan Queen Elizabeth I. De machine zou het manuele werk sterk verlichten, maar toch weigerde de koningin om een patent te geven. Ze was immers bezorgd over de impact op de werkgelegenheid. Het protest tegen William Lee’s uitvinding was zelfs zo intens, dat hij Groot-Brittannië moest verlaten.

Vandaag kunnen we duidelijk besluiten dat het aantal jobs niet negatief beïnvloed werd door de uitvindingen uit het verleden, want er is geen massale werkloosheid. Technologische ontwikkelingen hebben vooral de werkomstandigheden verbeterd en de productiviteit verhoogd. Ook in de meest recente jaren zien we geen structurele stijging van de werkloosheid. Het totale aantal jobs nam zelfs toe.

De technologische ontwikkelingen kunnen wel een impact hebben op de soorten jobs. In het verleden was dit al het geval en werden voor sommige taken mensen vervangen door machines. Zo bestaat het beroep bareeldraaier, die de slagbomen handmatig bediende toen een trein naderde, al lang niet meer.

Administratief personeel verliest terrein

Er zijn al heel wat studies gepubliceerd die een getal proberen te plakken op het aantal jobs dat zou kunnen verdwijnen. Volgens een recente studie van de OESO heeft de gemiddelde job in België een kans van 46 procent om geautomatiseerd te worden, terwijl dat percentage voor alle OESO-landen samen 48 procent bedraagt. De resultaten van deze recente OESO-studie zijn bovendien erg gelijkaardig met de resultaten van een ING-studie uit 2015. Toen berekende de bank dat de automatiseringskans voor de gemiddelde job in België 49 procent was.

In deze studie kijkt ING of automatisering nu al een effect heeft op de arbeidsmarkt. Concreet vergelijken we de evolutie van het aantal mensen die een bepaalde job uitoefenen in België tussen 2013 en 2016, met de automatiseringskans van de betreffende job.

Er is een duidelijk negatief verband tussen de evolutie tussen 2013 en 2016 van het aantal mensen die in een bepaalde jobcategorie werken en de automatiseringskans van de betreffende jobcategorie. Zo zien we bijvoorbeeld dat het aantal personen in de groep ‘administratief personeel’ daalde met 7 procent tussen 2013 en 2016 en dat die job een automatiseringskans van 93 procent vertoont.

De groep ‘intellectuele, wetenschappelijke en artistieke beroepen’ werd evenwel groter over de beschouwde periode heen en die groep heeft dan ook een automatiseringskans van slechts 14 procent. De statistische relatie geeft aan dat een stijging van de automatiseringskans van 1 procentpunt geassocieerd is met een daling van de jobgroei van 0,16 procentpunten in de periode 2013-2016.

Een andere manier om de relatie tussen de jobgroei en de automatiseringskans te illustreren, is het bekijken van de jobs met de sterkste en zwakste groei én die te vergelijken met de automatiseringskans. In de studie gebeurde dit voor de jobs die beoefend worden door minstens 10.000 personen. Het gewogen gemiddelde van de jobgroei van groep waar de groei het sterkst is, is gelijk aan 62 procent, terwijl het gewogen gemiddelde van de automatiseringskans 29 procent is.

Voor de groep waar de jobgroei het zwakst is, zou de automatiseringskans gemiddeld hoger moeten liggen. Dit is inderdaad het geval. Het gewogen gemiddelde van de banengroei is hier gelijk aan -35 procent, terwijl het gewogen gemiddelde van de automatiseringskans 44 procent is.

Tegenwerkende krachten 

Ook al zorgt automatisering voor het verlies van bepaalde banen, de nieuwe technologie zorgt ook voor het ontstaan van nieuwe behoeften en dus worden nieuwe jobs gecreëerd.

De verloren banen door automatisering kunnen zo gecompenseerd worden. Zo waren drone-operatoren of app-ontwikkelaars 10 jaar geleden erg zeldzaam… Belangrijk is dat deze analyse geen rekening houdt met het ontstaan van dit soort nieuwe beroepen. De definities van de jobs liggen vast over de beschouwde periode en dus kunnen er geen nieuwe categorieën bijkomen. Bij een herziening van de database zouden er wel nieuwe categorieën kunnen worden toegevoegd.

Naast het ontstaan van nieuwe behoeften, en daardoor ook nieuwe jobs, kan automatisering eveneens zorgen voor meer economische activiteit en dus een hogere vraag naar menselijke arbeid. Zo zou nieuwe technologie de productiviteit moeten doen stijgen. In dat geval nemen de reële lonen, en daarmee ook de koopkracht, toe. De gestegen koopkracht zorgt op zijn beurt voor meer vraag en dus meer productie waarvoor extra arbeid nodig is.

Bron: ING (ing.be)