Het arbeidshof van Brussel oordeelde op 23 januari 2024 over de invoering van een nieuw systeem voor de bedrijfswagens. Daar waar werknemers eerder over een eigen bedrijfswagen beschikten die zij ook voor privédoeleinden mochten gebruiken, werden zij nu verplicht om gebruik te maken van een systeem van poolwagens en werd het privaat gebruik uitgesloten. Het hof kwam tot de vaststelling dat deze invoering een ongeoorloofde eenzijdige wijziging van het loon uitmaakte. Welke lessen kunnen hieruit getrokken worden en hoe gaat een onderneming die haar wagenpark wil verkleinen via een systeem van poolwagens het best te werk?

Deze rechtszaak werd aangespannen door twee werknemers die voor de uitvoering van hun functie een bedrijfswagen tot hun beschikking kregen. Zij mochten dit voertuig ook voor privédoeleinden gebruiken, hoewel dit niet uitdrukkelijk was voorzien in hun arbeidsovereenkomst. Na verloop van tijd stelde de werkgever evenwel vast dat het voor hun functie normaal niet voorzien was om een bedrijfswagen te krijgen bovenop hun loon. De werkgever besloot daarop de interne regeling aan te passen en voerde eenzijdig een reglement in voor het gebruik van wagens, dat hoofdzakelijk voorzag dat men overschakelde naar een systeem van zogenaamde “poolwagens”. Bij een dergelijk systeem voorziet de werkgever een gedeeld wagenpark waarbij werknemers een wagen kunnen gebruiken voor de uitoefening van hun functie wanneer dit nodig is. Werknemers beschikken dus niet langer over individuele bedrijfswagens en ook het privégebruik van bedrijfswagens is in regel niet meer toegestaan.

Het arbeidshof van Brussel stelde in de eerste plaats vast dat de toekenning van het recht om een (eigen) bedrijfswagen ook privaat te mogen gebruiken een voorwaarde van de arbeidsovereenkomst is. Het is interessant om op te merken dat het arbeidshof tot deze conclusie kwam ondanks dat deze modaliteit niet uitdrukkelijk in de arbeidsovereenkomst was opgenomen. Het privaat gebruik van een bedrijfswagen is namelijk een loonelement en het recht op loon kan ook ontstaan uit eenzijdige verbintenissen van de werkgever. De toekenning van het recht om een wagen privaat te gebruiken doet zo een eenzijdige verbintenis van de werkgever ontstaan. Derhalve mag een werkgever niet zomaar het recht op het privégebruik eenzijdig wijzigen.

Het hof besloot bijgevolg dat de werkgever een contractuele tekortkoming had begaan en dit op twee punten: enerzijds beschikten de werknemers niet langer over de mogelijkheid om een bedrijfswagen voor privédoeleinden te gebruiken en anderzijds beschikten de werknemers niet langer over een eigen bedrijfswagen voor dit privaat gebruik, maar moesten zij hun wagens delen binnen een pool. Beide wijzigingen werden door het hof beschouwd als een contractuele tekortkoming en mochten bijgevolg niet eenzijdig worden doorgevoerd. De werkgever werd veroordeeld tot het terug ter beschikking stellen van een eigen bedrijfswagen met toegelaten privégebruik en een schadevergoeding voor de periode waarvoor de werknemers niet over dit voordeel beschikten.

De vraag stelt zich hoe dan wel overgeschakeld kan worden van een systeem van eigen bedrijfswagens met privaat gebruik naar een systeem met poolwagens. Aangezien dit een wijziging van het loon, een (essentieel) bestanddeel van de arbeidsovereenkomst betreft, zal het akkoord van de werknemers hiervoor vereist zijn. De meest sluitende manier is om te werken met een bijlage bij de arbeidsovereenkomst. Indien de werkgever het wagenpark wenst te verkleinen kan als alternatief ook gedacht worden aan het aanbieden van een mobiliteitsbudget. Ook hier is evenwel het akkoord van de werknemers vereist. Een oplossing op langere termijn die wel eenzijdig kan worden ingevoerd, bestaat uit het overschakelen naar een systeem van poolwagens voor de nieuwe aanwervingen. Hierdoor zal uiteindelijk het volledige wagenpark verschuiven naar de pool naarmate dat de werknemerspopulatie vernieuwd wordt.

Concluderend kan gesteld worden dat de bedrijfswagen de heilige koe van het loonpakket is en blijft. Deze heilige koe is bovendien goed beschermd, aangezien onder meer het privaat gebruik van een bedrijfswagen en het beschikken over een eigen wagen voor dit privaat gebruik contractuele modaliteiten zijn die niet eenzijdig gewijzigd kunnen worden. In de praktijk zal het meteen overschakelen van een systeem met eigen bedrijfswagens en toegelaten privaat gebruik naar een systeem van poolwagens dan ook enkel mogelijk zijn wanneer hiervoor het akkoord wordt verkregen van de betrokken werknemers.

_{Arbeidshof Brussel 23 januari 2024, AR nr. 2022/AB/575, onuitg.}

François Gavel
Advocaat