De Organisatie voor Clandestiene Arbeidsmigranten (OR.C.A. vzw) – kersvers winnaar van het Brusselse Gouden Ketje voor Welzijn en Gezondheid 2008 – stapte in het voorjaar van 2008 in een bijzonder project, gesteund door het Impulsfonds. ORCA organiseerde in Brussel informatiesessies in het Roemeens, Bulgaars en Pools rond arbeidsrechten en legale tewerkstelling. ABVV Brussel, ACV Brussel-Halle-Vilvoorde, het onthaalbureau BON vzw en de werkwinkel Tracé waren partners in het project.

De nieuwe EU-burgers kwamen massaal opdagen, en lieten verstaan dat ze blij waren dat er eindelijk op een positieve en aangepaste manier aandacht aan hen werd besteed.

ORCA benadrukt dat deze arbeidskrachten moeilijk hun weg vinden in het doolhof aan regels en statuten. Om de Belgische arbeidsvoorwaarden te beschermen, werden er immers overgangsmaatregelen ingevoerd voor werknemers uit de nieuwe EU-lidstaten. Zij kunnen op dit moment enkel vlot legaal werk vinden in een knelpuntberoep. Voor zelfstandigen en gedetacheerde werknemers is de arbeidsmarkt volledig vrij.

Dat blijkt tot onbedoelde effecten te leiden: heel wat deelnemers aan de infosessies vertelden een zelfstandigenstatuut te hebben, maar feitelijk afhankelijk zijn van één bepaalde opdrachtgever: het zijn schijnzelfstandigen. ORCA: “Voor deze mensen is er nauwelijks een aangepast aanbod wanneer ze onderbetaald worden of een arbeidsongeval krijgen. Andere werknemers vinden enkel werk op de clandestiene arbeidsmarkt, of als gedetacheerde werknemer, waardoor hun arbeidsvoorwaarden moeilijk te controleren zijn. Bovendien is het vaak onmogelijk om naar een stabielere werksituatie te evolueren.”

Werk als loontrekkende in een knelpuntberoep is moeilijk te vinden, stipt ORCA aan, en dit om verschillende redenen:

Mensen hebben weinig aanknopingspunten met de Belgische arbeidsmarkt en vinden daardoor hun weg niet naar bestaande vacatures. Talenkennis is vaak een probleem.
De competenties van de nieuwe EU-burgers passen niet altijd in de knelpuntberoepenlijst. Vooral voor vrouwen is de lijst erg beperkend. Vrouwen uit nieuwe EU-lidstaten vinden vooral werk als schoonmaakster, in een bedrijf of bij particulieren. Maar dat is geen knelpuntberoep.
Omdat ze maar beperkt toegang tot de arbeidsmarkt hebben, mogen nieuwe EU-burgers zich niet inschrijven bij Actiris (de Brusselse Gewestelijke Dienst voor Arbeidsbemiddeling). Begeleiding of opleidingen kunnen ze daardoor niet krijgen.
Wie de juiste competenties heeft, kan ze niet altijd gebruiken. Zo krijgen verplegers hun diploma maar moeilijk erkend. Mensen met een rijke ervaring in de informele sector of in hun herkomstland kunnen zich niet inschrijven bij de gewestelijke tewerkstellingsadministraties en dus ook niet deelnemen aan screeningsmodules die de beroepskennis in kaart brengen.

Meer informatie vindt u op de website van ORCA.