Nog een boek over stress, burn-out, psychotrauma, conflicten op het werk? Jawel, maar dit is geen loutere lamentatie over de oorzaken of de vermeende oorzaken. In de uitgave Stress, ziekteverzuim en reïntegratie staat alles in het teken van de aanpak en vooral van de reïntegratie van werknemers die geveld werden door stress en (stressgerelateerde) ziekte. De rode draad wordt trouwens gevormd door een nieuwe functie: de stressmanagement- en reïntegratiedeskundige, een taak die in België terug te vinden is bij de preventieadviseur, de arbeidsgeneesheer en elke HR-professional die zich bukt over de ruim vertakte problematiek van stress en een mensvriendelijk personeelsbeleid.

In het eerste van de tien hoofdstukken weidt de Utrechtse professor Jacques Winnubst, die de redactie van deze bundel op zich nam, uit over de verschillende invalshoeken die gehanteerd worden in het stressonderzoek. Hij wil de spraakverwarring over stress tegengaan en de onderzoeksmodellen kort bespreken. In het tweede hoofdstuk gaat de Tilburgse hoogleraar Psychologie Tony Gaillard in op de begrippen belasting en werkstress. Cognitieve belasting bij het werk beschrijft hij als een gunstige eigenschap, waarbij energie gemobiliseerd wordt om de taak beter ui te voeren. Bij stress daarentegen wordt de energie gemobiliseerd via negatieve emoties, die de overhand krijgen. Conclusie? Een werkomgeving moet niet alleen ingericht worden met het oog op het uitvoeren van de taak, er dient ook een ruime plaats te worden ingeruimd voor de psychologische behoeften van de werknemer. Vergeet de psychologie niet, vergeet de emoties niet.

Moeilijk te meten

Ad Vingerhoets, bijzonder hoogleraar Klinische Gezondheidspsychologie in Tilburg, buigt zich in het derde hoofdstuk over de fysiologische aspecten van stressreacties. Uiteraard komt ook het immuunsysteem aan bod en de rol daarvan bij het ontstaan van ziekten. Bijzonder interessant in deze uiteenzetting is ook het meten van stress. Dat blijkt zeer moeilijk. Iemand kan zich gestresst voelen zonder dat een fysiologische reactie gevonden wordt. Andersom kan ook het geval zijn. Wie stress en de stressreactie wil meten, moet dan ook op verschillende niveaus en vanuit verschillende invalshoeken werken.

De Nijmeegse psychotherapeut en docent Cor Prevo zoekt in het vierde hoofdstuk naar de juiste diagnostiek bij psychische klachten. Hij gaat onder meer in op een aantal psychische en psychosomatische klachten bij werkenden.

Burn-out, wat nu?

Vanaf het vijfde hoofdstuk richten de bijlagen zich niet alleen meer op de registratie, de oorzaken en de achterliggende werking van stress en stressgerelateerde aandoeningen. Vanaf dan wordt elk hoofdstuk ook gekoppeld aan individugerichte interventies. Dit tweede luik van het boek begint met traumatische stress in de werksituatie. De Tilburgse hoogleraar Psychotraumatologie Rolf Kleber en psycholoog Peter van der Velden hebben het over traumatische gebeurtenissen die op het werk kunnen voorkomen en de gevolgen ervan voor werknemer en bedrijf. Prompt werken ze vier vormen van bedrijfsgerichte traumaopvang uit: groepsopvang, gestructureerd werkoverleg, gestructureerde nazorg en psychotherapeutische behandeling.

In het zesde hoofdstuk staat het modewoord bij uitstek in de kijker: burn-out. Annelies Hustings, coördinator van de Masterpleiding Stressmanagement- en reïntegratiedeskundige bij Schouten & Nelissen in Zaltbommel, legt uit dat mensen ‘opgebrand’ kunnen geraken door disfunctionele overlevingsstrategieën die nauw verweven zijn met hun persoonlijkheid. Ze geeft aanwijzingen voor interventies en werkt een voorbeeld van een behandeling uit.

Agressief of assertief?

Ook van buiten de organisatie komende agressie komt steeds vaker voor. In sommige sectoren en beroepen gebeurt dat zelfs zo frequent, dat er van de weeromstuit ook al degelijke preventiewerking en opvangtechnieken uitgewerkt zijn. De Leidse docent Herman Steensma pleit voor een integrale aanpak, waarbij zowel preventie als een curatieve behandeling tot ontwikkeling komen.

In het achtste hoofdstuk maken we uitgebreid kennis met Rationele Effectiviteitstraining (RET), toegepast bij het management van werkstress, ziekteverzuim en reïntegratie. Psycholoog en therapeut Roderik Bender gaat in op irrationele gedachten op het werk en de vaak verregaande gevolgen ervan.

Als we nu eens gewoon assertief zijn? Adviezen daartoe en een zelftest krijgen we van Annelies Hustings in het voorlaatste hoofdstuk. Afgesloten wordt met een hoofdstuk over relaxatie en ademtherapie. Arts Jan van Dixhoorn geeft uitleg over technieken om disfunctionele spanning te verminderen of te laten verdwijnen – met praktijkvoorbeelden en oefeningen.