Zo telt België een waaier van onderscheiden sociale inspectiediensten die alle belast zijn met het opsporen van overtredingen van sociaalrechtelijke voorschriften, doch die elk hun specifieke bevoegdheden hebben. Het bestaan op zich van deze inspectiediensten met uitgebreide bevoegdheden volstond echter niet om de sociale fraude en de illegale arbeid te bestrijden. Een gestructureerde en geïnstitutionaliseerde coördinatie tussen de verschillende inspectiediensten was noodzakelijk.
Om aan de nood tot coördinatie tegemoet te komen, ondertekenden de betrokken federale ministers op 30 juli 1993 een samenwerkingsprotocol. Naderhand sloten ook de regionale ministers zich hierbij aan. Het samenwerkingsprotocol had tot doel de inspectiediensten toe te laten hun werk onderling te verdelen, de opsporing van de inbreuken op de sociale wetgeving doeltreffender te maken en hun onderlinge samenwerking te bevorderen.
Een negatief element was echter het ontbreken van een permanente structuur en van een stuwende kracht op het niveau van het directiecomité dat belast is met de uitvoering van het protocol en alle andere akkoorden, evenals op het niveau van de arrondissementele cellen die belast waren met de controle te velde.
Om deze lacune weg te werken, kwam op 3 mei 2003 de wet houdende oprichting van de Federale Raad voor de strijd tegen de illegale arbeid en de sociale fraude, het Federale Coördinatiecomité en de Arrondissementscellen (BS van 10 juni 2003, hierna ‘de Wet van 3 mei 2003’ genoemd) tot stand. Deze wet strekt ertoe een permanente structuur op touw te zetten voor het coördineren van de verschillende acties van de arbeidsinspecties en sociale inspecties ter bestrijding van het zwartwerk en de sociale fraude.
De wet heeft tot doel het beleid te versterken ter bestrijding van de illegale arbeid en de sociale fraude door:
de oprichting van een Federale Raad voor de strijd tegen de illegale arbeid en de sociale fraude, bestaande uit hoge ambtenaren en magistraten die hierbij betrokken zijn. Deze Raad moet het beleid uitvoeren dat door de ministerraad terzake werd vastgelegd. Hij zal geleid worden door een voltijdse voorzitter die een belangrijke rol zal spelen in de gestructureerde aanpak ter bestrijding van het zwartwerk
de installatie van een permanente structuur, het Federaal Coördinatiecomité, dat als opdracht heeft de controles van de verschillende inspectiediensten die betrokken zijn bij de bestrijding van het zwartwerk en de sociale fraude te coördineren en die bovendien borg staat om hun optreden kwalitatief te verbeteren door hen technische bijstand te verlenen
de wijziging van de samenstelling van de Arrondissementele Cellen die voortaan zullen voorgezeten worden door een magistraat, de arbeidsauditeur. Een secretariaat voor de Arrondissementele Cellen moet erop toezien dat de gezamenlijk uitgevoerde onderzoeken van de inspectiediensten beter opgevolgd kunnen worden.
1. De structuren
1.1 De Federale Raad voor de strijd tegen de illegale arbeid en de sociale fraude (hierna ‘de Federale Raad’)
De Federale Raad is een volledig nieuw orgaan. De effectieve installatie ervan vergt nog een uitvoeringsbesluit, zodat hij vandaag nog niet actief is.
Opmerkelijk zijn de zeer uitgebreide en vooral uiteenlopende bevoegdheden die door de Wet van 3 mei 2003 aan de Federale Raad (bijgestaan door het Federaal Coördinatiecomité) worden toegekend. Bovendien wordt hij samengesteld uit heel wat prominente personen.
Opdrachten
Waken over de uitvoering van het regeringsbeleid waarbij speciale aandacht wordt besteed aan de coördinatie van de acties van de verschillende administraties bevoegd voor de strijd tegen de illegale arbeid en de sociale fraude.
Sensibilisatie van de verschillende diensten en besturen.
Waken over de oriëntering inzake preventie en bepalen van acties die erop betrekking hebben.
Voorstellen doen aan de bevoegde ministers betreffende de door te voeren wijzigingen aan de wetgeving die van toepassing is op de strijd tegen de illegale arbeid en de sociale fraude.
Uitbrengen van aanbevelingen en adviezen over onderwerpen en voorstellen van wetten betreffende de strijd tegen de illegale arbeid en de sociale fraude.
Voorbereiden van de samenwerkingsprotocollen tussen de federale overheid en de gewesten betreffende de coördinatie van de controles inzake tewerkstelling van werknemers van vreemde nationaliteit.
Voorbereiden van de partnerschapsovereenkomsten tussen de bevoegde ministers en de beroepsorganisaties in een beperkte partnerschapscommissie. Dergelijke partnerschapsovereenkomsten bevatten bepalingen over informatie- en sensibilisatie-acties voor professionelen en consumenten en over opsporingsacties. De betrokken beroepsorganisaties van een partnerschapsovereenkomst kunnen zich burgerlijke partij stellen in de procedures betreffende de illegale arbeid en de sociale fraude, wanneer de gepleegde feiten de verdedigde belangen schaden.
Samenstelling
De samenstelling van de Federale Raad ziet er als volgt uit.
Een voorzitter.
De voorzitters van het directiecomité van de federale overheidsdiensten voor Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg en voor Sociale Zekerheid evenals voor Financiën.
De leidende ambtenaren van de administratie van de Inspectie van de sociale wetten (FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg), van het bestuur van de Sociale Inspectie (FOD Sociale Zekerheid) evenals van de inspectiediensten van de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid en van de Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening.
De administrateurs-generaal van de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid en van de Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening.
Vertegenwoordigers van de bevoegde overheden inzake tewerkstelling van werknemers van vreemde nationaliteit.
Een procureur-generaal aangewezen door het College van procureurs-generaal.
De commissaris-generaal van de federale politie.
De secretaris van de Nationale Arbeidsraad.
De coördinator-generaal van de strijd tegen de illegale arbeid en de sociale fraude.
Eventueel vertegenwoordigers met raadgevende stem van de besturen en van de openbare instellingen die betrokken zijn bij de strijd tegen de illegale arbeid en de sociale fraude.
1.2 Het Federaal Coördinatiecomité
Ook het Federaal Coördinatiecomité is een volledig nieuw orgaan binnen het kader van de Wet van 3 mei 2003. Net zoals geldt voor de Federale Raad, moet er voor de installatie nog een uitvoeringsbesluit worden getroffen, zodat het Federaal Coördinatiecomité vandaag nog niet actief is.
De bevoegdheden van het Coördinatiecomité zijn duidelijk beperkter dan deze van de Federale Raad en bestaan voornamelijk uit ondersteunende taken voor zowel de Federale Raad als de arrondissementscellen.
Ook de samenstelling van het Federaal Coördinatiecomité is veel bescheidener in vergelijking met de Federale Raad.
Opdrachten
Het verlenen van adviezen en aanbevelingen aan de Federale Raad.
Het opstellen van richtlijnen voor de arrondissementscellen en het coördineren van de actie van de inspecties van de federale overheidsdiensten en van de instellingen van openbaar nut in de arrondissementscellen die betrokken zijn bij de strijd tegen de illegale arbeid en de sociale fraude.
Het verlenen van de nodige bijstand aan de bevoegde besturen en diensten inzake de strijd tegen de illegale arbeid en de sociale fraude teneinde de controleoperaties behoorlijk te doen verlopen.
Het voeren van de federale preventieacties.
De coördinatie van de informatie, opleiding en het ter beschikking stellen van de geschikte documentatie voor de inspectiediensten en de arrondissementscellen.
Het opzetten van een gespecialiseerde opleiding voor de inspectiediensten evenals de magistraten die bevoegd zijn voor economische, financiële en sociale aangelegenheden.
Samenstelling
Het Federaal Coördinatiecomité bestaat uit negen leden die allen afkomstig zijn uit de Federale Overheidsdiensten en uit de instellingen van openbaar nut die betrokken zijn bij de strijd tegen de illegale arbeid en de sociale fraude.
Naast een coördinator-generaal, is het Federaal Coördinatiecomité verplicht samengesteld uit een magistraat van een arbeidsauditoraat of van een arbeidsauditoraat-generaal, evenals uit een lid van Inspectie van Sociale Wetten, een lid van de Sociale Inspectie, een lid van de inspectiedienst van de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid en een lid van de Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening.
1.3 De Arrondissementscel
In principe wordt er per gerechtelijk arrondissement een Arrondissementscel opgericht. Dit belet niet dat een Arrondissementscel verscheidene gerechtelijke arrondissementen kan omvatten. Enerzijds worden aan de Arrondissementscellen opdrachten toegekend als operationele plaatselijke tak, anderzijds kunnen de cellen ook samenkomen in beperkte groep.
Opdrachten
Als operationele plaatselijke tak is een Arrondissementscel belast met de volgende taken.
De organisatie en coördinatie van controles op de naleving van de verschillende sociale wetgevingen in verband met de illegale arbeid.
Het uitvoeren van de richtlijnen en onderrichtingen van de Federale Raad.
Het aanleggen van informatie en het inrichten van opleidingen voor de leden van de diensten die deelnemen aan de vergaderingen van de cel.
Het opstellen van de balans van de gezamenlijke acties van de inspectiediensten die gevoerd worden binnen de cel.
Het jaarlijks opstellen van een activiteitenverslag voor het Federaal Coördinatiecomité.
De beperkte groep van de Arrondissementscellen is belast met het opzetten van twee gecoördineerde controles per maand.
Samenstelling
De arbeidsauditeur zit de plaatselijke Arrondissementscel voor, waarin onder meer vertegenwoordigers van de inspectiediensten, een magistraat en politievertegenwoordiger zetelen.
De Arrondissementscellen worden ondersteund door een secretariaat dat per provincie wordt uitgebouwd.
2. Korte appreciatie van de Wet van 3 mei 2003
Het is moeilijk om nu reeds precies te bepalen welke gevolgen de Wet van 3 mei 2003 concreet voor de ondernemingen zal hebben. Dit is des te meer het geval nu de Federale Raad en het Federaal Coördinatiecomité nog niet actief zijn.
Niettemin zal de Wet van 3 mei 2003 – gelet op de betere samenwerking die er tussen de inspectiediensten zal plaatsvinden – met zich meebrengen dat de ondernemingen wellicht minder controles zullen krijgen doordat er meer gecoördineerde controles zullen worden uitgevoerd. De Wet van 3 mei 2003 zal immers tot gevolg hebben dat de verscheidene inspectiediensten in plaats van elk afzonderlijk hun controles te verrichten meer samen op pad zullen gaan en derhalve samen een onderneming zullen ‘bezoeken’.
Het spreekt voor zich dat de betere samenwerking tussen de diverse inspectiediensten ook tot gevolg zal hebben dat de controles (nog) grondiger zullen gebeuren, gelet op de constante informatie-uitwisseling.
Kortom, de Wet van 3 mei 2003 zal effectief bijdragen tot een efficiëntere bestrijding van de illegale arbeid en de sociale fraude. Of ze ook ertoe zal leiden dat de illegale arbeid en de sociale fraude volledig zullen verdwijnen, betwijfel ik ten zeerste. Wellicht was dit ook niet de ambitie van de wetgever.
