Dorien Verstraeten, Advocaat, Claeys & Engels

Artikel 5 van de wet van 28 april 2003 betreffende de aanvullende pensioenen (WAP) stelt dat de beslissing tot invoering, wijziging en opheffing van een pensioentoezegging in principe behoort tot de uitsluitende bevoegdheid van de inrichter (in de werknemerscontext – de werkgever), behalve in het geval dat er een cao vereist is. Doch is dit principe met een serieuze korrel zout te nemen. De bijdragen in het aanvullend pensioen vormen immers loon, hetgeen een essentieel bestanddeel vormt van de arbeidsovereenkomst en waar niet eenzijdig van kan worden afgeweken. Op 22 november 2022 heeft de arbeidsrechtbank van Gent, afdeling Roeselare zich hierover nogmaals uitgesproken.

Feiten

In deze zaak ging het om een werknemer die in 1995 in dienst is getreden van de werkgever krachtens een arbeidsovereenkomst van onbepaalde duur voor arbeiders. Vanaf 1997 is hij werkzaam als bediende. De werkgever valt voor de bedienden onder het paritair comité 209.

In 2000 werd de werknemer in kwestie aangesloten aan de groepsverzekering van de werkgever. In 2002 werd een sectoraal aanvullend pensioenplan gesloten op het niveau van het paritair comité 209. In 2018 werd zijn aansluiting aan de groepsverzekering van de werkgever stopgezet en werd hij aangesloten aan het sectoraal aanvullend pensioenplan gesloten op het niveau van het paritair comité 209, hetgeen minder voordelig is t.o.v. de groepsverzekering. De werknemer vordert een schadevergoeding gelijk aan het loonverlies dat hij heeft geleden ten gevolge van de eenzijdige wijziging van de arbeidsvoorwaarden. De werkgever beweert dat de werknemer foutief werd aangesloten aan de groepsverzekering, die enkel van toepassing is op kaderleden en de werknemer dus nooit de aansluitingsvoorwaarden heeft vervuld.

Beoordeling van de arbeidsrechtbank

De arbeidsrechtbank bevestigt in eerste instantie het principe dat werkgeversbijdragen in een groepsverzekering loon uitmaken in de zin van de loonbeschermingswet. Bovendien herhaalt de arbeidsrechtbank dat het recht op loon ontstaat uit de wet, een cao, een arbeidsovereenkomst of een gebruik (indien dit algemeen, standvastig en vast is en uit een eenzijdige verbintenis van de werkgever voortvloeit). Het is, zo bevestigt de arbeidsrechtbank, mogelijk om een aanvullende pensioentoezegging te verminderen of stop te zetten door dezelfde middelen en dus met schriftelijke en uitdrukkelijke overeenkomst. Echter, een eenzijdige wijziging van een loonbestanddeel is verboden. Een werkgever kan de werkgeversbijdragen in de groepsverzekering dus niet eenzijdig wijzigen zonder het akkoord van de werknemer.

In deze zaak werd het voordeel van de groepsverzekering niet opgenomen in cao of in de arbeidsovereenkomst. Het feit dat de werknemer 18 jaar lang aangesloten was aan de groepsverzekering zonder dat er enig voorbehoud werd geformuleerd, doet de arbeidsrechtbank besluiten dat er sprake is van een gebruik dat het recht voor de werknemer in het leven heeft geroepen. Bovendien wordt er onvoldoende bewezen dat de werknemer in kwestie foutief werd aangesloten en de groepsverzekering enkel van toepassing zou zijn op kaderleden (dit staat immers pas sinds 2005 in het reglement en dus niet op het moment van aansluiting). De arbeidsrechtbank gaat dan ook niet verder in op deze argumentatie. De arbeidsrechtbank komt tot de conclusie dat er een recht bestaat in hoofde van de werknemer tot aansluiting aan de groepsverzekering en dat de werkgever door de eenzijdige wijziging een wanprestatie heeft gepleegd.

Vervolgens beoordeelt de arbeidsrechtbank nog of er door het feit dat de werknemer werd geïnformeerd van deze wijziging en hij binnen een volgens de werkgever redelijke termijn geen bezwaar heeft geuit een stilzwijgend akkoord is geweest van de werknemer. Op basis van de stukken in het dossier wordt echter aangetoond dat de werknemer pas in november 2019 kennis heeft genomen van de wijziging en in december 2019 reeds heeft geprotesteerd, waardoor er geen impliciet akkoord aanwezig was volgens de arbeidsrechtbank.

De werkgever dient de schade door de wijziging van de groepsverzekering te vergoeding. De arbeidsrechtbank heropent de debatten om de schade te begroten, alsook na te gaan of een herstel in natura mogelijk is (waarvan de arbeidsrechtbank reeds aangeeft dat dit de voorkeur geniet).

Te onthouden?

Ondanks het principe dat de invoering, wijziging en opheffing van een pensioentoezegging behoort tot de uitsluitende bevoegdheid van de werkgever, moet bij wijziging van de werkgevers- en werknemersbijdragen in het aanvullend pensioenplan van de werknemer het individueel akkoord van de werknemer worden verkregen. De bijdragen in het aanvullend pensioen vormen immers loon, hetgeen een essentieel bestanddeel vormt van de arbeidsovereenkomst en waar niet eenzijdig van kan worden afgeweken. Dit is al langer vaststaande rechtspraak en geldt ook bij de stopzetting van een aanvullende pensioentoezegging of zoals in dit geval bij de stopzetting van de ene aanvullende pensioentoezegging en aansluiting bij de andere, bijvoorbeeld naar aanleiding van de invoering van een sectoraal aanvullend pensioenplan. Het verzamelen van bewijs is hierbij zeer belangrijk (zeker indien er gewerkt zou worden met een impliciet akkoord). De werknemers moeten immers met zekerheid kennis hebben gekregen van de brief / mededeling dat er een wijziging zal gebeuren aan hun aanvullende pensioentoezegging en hier expliciet akkoord mee gaan door de ondertekening van een overeenkomst, dan wel impliciet indien hun minstens een redelijke termijn werd geboden om te reageren. Daarnaast wijs ik nog graag op de informatie- en consultatieprocedure die moet worden gevolgd bij de invoering, wijziging en opheffing van de pensioentoezegging zoals opgenomen in artikel 39 van de WAP.

Arbeidsrechtbank Gent, Afdeling Roeselare 22 november 2022, A.R. 21/537/A, onuitg.

Dorien Verstraeten
Advocaat
Claeys & Engels